新聞標題【民報】【台語世界/錄音】愛文欉跤
寄件人 E-mail
收件人 E-mail

【台語世界/錄音】愛文欉跤

 2022-02-16 12:10
愛文ê皮衫是以紅色為主,兼寡紫色佮黃色,色水真喜氣,mā有人叫伊蘋果檨。示意圖/擷自玉井區農會網站,張德義提供
愛文ê皮衫是以紅色為主,兼寡紫色佮黃色,色水真喜氣,mā有人叫伊蘋果檨。示意圖/擷自玉井區農會網站,張德義提供

同事朋友逐家攏知影,beh食檨仔chhōe我就著ah。Tú熟似ê朋友若食著阮兜ê檨仔攏o-ló kah會觸舌。我攏會驕傲ê講:阮兜是專業作穡人。是tih,「專業」這兩字一定愛加去lih,作穡m̄是買幾欉果子樹仔轉來種就有收成,來底mê-mê角角是真濟。而且農業技術一直進步,作穡人mā愛tòe leh進步。我ê爸母一路靠檨仔chhiâⁿ養阮大漢實在無簡單。

早期,檨仔ê品種無chit-má遮濟,較捷看ê有土檨仔、聖心、海頓、愛文、慢種。若欲講消費者佮意,銷路上好。對農民來講價數較好mā較穩定ê檨仔,m̄管是早前抑是現此時,攏bē退流行ê品種就是愛文。阮兜四十冬來,隨時代進步,山坪頂ê檨仔改過幾nā擺,干焦愛文攏無改變。

愛文ê皮衫是以紅色為主,兼寡紫色佮黃色,色水真喜氣,mā有人叫伊蘋果檨。食起來甜度懸koh bē ùi,一粒量其約tī十二兩左右,一人食一粒tú好。愛文m̄-nā台灣人佮意,外銷去國外也真受歡迎,主要是銷去中日韓三國,其中價數上懸ê是日本,M̄-koh藥物檢查上嚴ê mā是日本,所以the̍h會著日本藥物檢查證書ê檨仔百面安全。日本人無愛大粒ê,較愛中pān皮衫媠,甜度懸ê。

恁hoān-sè會想啊按呢藥仔chōaⁿ較少ê都無事了,問題是愛文這種檨仔抵抗力較bái,真gâuå著病,差不多十外工著愛chōaⁿ藥仔。tú著落雨天,藥仔著chōaⁿ愈捷,一直chōaⁿ 到檨仔套袋仔為止。想beh外銷,用啥物藥仔就愛特別注意,萬一藥檢無過都攏去了了。

台南chia ê檨仔花期是春天,佇各種檨仔內底,愛文花算是較早開。這个時陣溫度較低,蠓蟲活動力mā較低,koh加上愛文授粉ê能力bái。無另外加持,愛文結果率會真低。做穡人chiâⁿ巧,tō去買豬肺佮米糠囥佇檨仔園內siâⁿ胡蠅兼飼胡蠅。愛文lāng花ê時陣,山坪頂萬千ê胡蠅颺颺飛,我足驚這ê時期去檨仔園,驚看着便所蟲ngiauh-ngiauh-bùn。等到開始結果,除了sō͘果,避免檨仔牢傷濟,營養分散,造成檨仔傷細粒。樹椏鉸hō͘通光也是重要ê工課,因為愛文就愛曝日頭皮衫才會紅kòng-kòng,M̄-koh mā bē-sái鉸siuⁿ光,無愛文會曝傷。萬一檨仔siuⁿ重,樹椏sôe到塗跤,愛趕緊用竹篙thuh hō͘ koân,檨仔tú佇塗跤就拍損khì--ah。


芒果花。圖/擷自玉井區農會網站,張德義提供

愛文麻煩ê m̄-nā chia ê,其他ê檨仔攏會使青青就鉸loài,khǹg hō͘規堆,中央kā khǹg電塗磅hō͘黃,會使根據天氣佮價數撨測採收的數量。Kan-ta土檨仔參愛文一定愛挽在欉黃ê,你若用磅ê食起來是差put-li-a濟。這ê特色造成ê影響會使分兩方面來講。第一方面是佇愛文套袋á ê時陣,愛文黃kah一个程度就會對樹頂lo̍k--落-來,所以包檨仔ê時陣蒂頭ê鉛線一定愛絞hō͘ ân,檨仔lo̍k--落-來,袋仔會堪chi̍t檨仔ê重量。若鉛線絞無ân,檨仔對山坪頂輾落來絕對害了了。第二方面是tī採收期,m̄管透風抑是落雨,價數是好ia̍h是bái,檨仔黃ah就ài挽。尤其檨仔大出是tī歇熱,風颱當濟。有一táu風颱來,阮全家穿雨幔透雨挽檨仔,回程欲過橋,溪水已經開始滿過橋面,阮老爸駛車硬衝,我坐佇車斗頂活欲驚--死。

三不五時會有人來請教阮老爸種檨仔ê秘訣,伊攏會佮人講千萬m̄-thang種愛文,工課真cha̍t-mo̍h。Chín伊年歲大啊,阮三个囡仔mā大漢自立ah,照理來講伊會使退休lò͘,M̄-koh伊m̄甘檨仔無人照顧,山坪pha荒,mā是一直leh做穡。

伊上歡喜ê代誌就是人講伊ê愛文好食,會使外銷日本ê成數koân。永過阮爸母靠愛文飼家,chit-má愛文是in自我價值ê展現。

台灣字(白話字)版

Ài-bûn-châng Kha  

Tông-sū pêng-iú ta̍k-ke lóng chai-iáⁿ, beh chia̍h soāiⁿ-á chhōe góa tō tio̍h ah! Tú se̍k-sāi ê pêng-iú nā chia̍h-tio̍h gún-tau ê soāiⁿ-á lóng o-ló kah ē tak-chi̍h. Góa lóng ē kiau-ngō͘ ê kóng, “Gún-tau sī choan-gia̍p choh-sit-lâng!” Sī--tih, ‘choan-gia̍p’ che nn̄g-jī it-tēng ài ka--khì-lih. Choh-sit m̄-sī bé kúi-châng kóe-chí chhiū-á tńg-lâi chèng tō ū siu-sêng. Lâi-té mê-mê-kak-kak sī chin-chē. Jî-chhiáⁿ lông-gia̍p ki-su̍t it-ti̍t chìn-pō͘, choh-sit-lâng mā ài tòe-leh chìn-pō͘. Góa ê pē-bú chi̍t-lō͘ khò soāiⁿ-á chhiâⁿ-ióng gún tōa-hàn si̍t-chāi bô-kán-tan.

Chá-kî, soāiⁿ-á ê phín-chèng bô chit-má chiah chē. Khah-chia̍p khòaiⁿ ê ū thó͘-soāiⁿ-á, sèng-sim, hái-tùn, ài-bûn, bān-chèng. Nā beh kóng siau-hùi-chiá kah-ì, siau-lō͘ siōng-hó, tùi lông-bîn lâi kóng kè-siàu khah-hó, khah-ún-tēng ê soāiⁿ-á, m̄-koán sī chá-chêng ia̍h sī hiān-chhú-sî, lóng bē thè-liû-hêng ê phín-chéng tō sī ài-bûn. Gún-tau sì-cha̍p-tang lâi, sûi sî-tāi chìn-pō͘, soaⁿ-phiâⁿ-téng ê soāiⁿ-á kái-kòe kúi-nā-pái, kan-na ài-bûn lóng bô kái-piàn.

Ài-bûn ê phôe-saⁿ sī í âng-sek ūi chú, kiam-kóa-á chí-sek kap n̂g-sek. Sek-chúi chin hí-khì, mā ū-lâng kiò ī phông-kó-soāiⁿ. Chia̍h--khí-lài tiⁿ-tō͘ koân koh bē ùi. Chi̍t-lia̍p liōng-kî-iok tī cha̍p-jī-niú chó-iū. Chi̍t-lâng chia̍h chi̍t-lia̍p tú-hó. Ài-bûn m̄-nā Tâi-oân-lâng kah-ì, gōa-siau khí ko̍k-gōa iā chin siū hoan-gêng. Chú-iàu sī siau khí Tiong, Ji̍t, Hân saⁿ-kok. Kî-tiong kè-siàu siōng koân ê sī Ji̍t-pún. mM̄-koh io̍h-bu̍t kiám-cha siōng giâm ê mā sī Ji̍t-pún. Só͘-í the̍h ē tio̍h Ji̍t-pún io̍h-bu̍t kiám-cha chèng-su ê soāiⁿ-á pah-bīn an-choân! Ji̍t-pún-lâng bô-ài tōa-lia̍p--ê, khah ài tiong-pān phôe-saⁿ súi, tiⁿ-tō͘ koân--ê.

Lín hoān-sè ē siūⁿ, á án-ne io̍h-á chōa khah chió--ê tō bô-sū liáu. Būn-tê sī ài-bûn chi̍t-chióng soāiⁿ-á té-khòng-la̍t khah bái, chin gâu tio̍h-pēⁿ. Chha-put-to cha̍p-gōa-kang tō ài chōaⁿ io̍h-á. Tú-tio̍h lo̍h-hō͘-thiⁿ, io̍h-á tō chōaⁿ lú-chia̍p. It-ti̍t chōaⁿ kàu soāiⁿ-á thò tē-á ûi-chí. Siūⁿ-beh gōa-siau, ēng siáⁿ-mi̍h io̍h-á to ài te̍k-pia̍t chù-ì. Bān-it io̍h-bu̍t kiám-cha bô-kòe to lóng khì-liáu-liáu.

Tân-lâm chia ê soāiⁿ-á ê hoe-kî sī chhun-thiⁿ. Tī koh-chióng soāiⁿ-á lâi-té, ài-bûn-hoe sǹg sī khah-chá khui. Chit ê sî-chūn un-tō͘ khah kē, báng-thâng oa̍h-tōng-la̍t mā khah kē. Koh ka-siōng ài-bûn siū-hún ê lêng-le̍k bái, bô lēng-gōa ka-chhî, ài-bûn kiat-kó-lu̍t ē chin-kē. Chò-sit-lâng chiâⁿ khiáu, tō khì bé ti-hì kap bí-khng khǹg tī soāiⁿ-á-hn̂g lāi siâⁿ hô͘-sîn kiam chhī hô͘-sîn. Ài-bûn lāng-hoe ê sî-chūn, soaⁿ-phiâⁿ-téng bān-chhian ê hô͘-sîn iāⁿ-iāⁿ poe, góa chiok kiaⁿ chit-ê sî-kî khì soāiⁿ-á-hn̂g, kiaⁿ khòaⁿ-tio̍h piān-só͘-thâng ngiauh-ngiauh-bùn. Tán kàu khai-sí kiat-kó, tî-liáu so͘-kó, phiah-bián soāiⁿ-á tiâu siūⁿ-chē, êng-ióng hun-sàn, chō-sêng soāiⁿ-á siūⁿ sè-lia̍p, chhiū-oe ka hō͘ thang-kng iā-sī tiōng-iàu ê khang-khòe. In-ūi ài-bûn tō ài pha̍k-ji̍t phôe-saⁿ chiah ē âng-kòng-kòng. M̄-koh mā bē-sái ka siūⁿ-kng, bô ài-bûn ē pha̍k-siong. Bān-it soāiⁿ-á siūⁿ-tāng, chhiū-oe sôe-kàu thô͘-kha, ài kóaⁿ-kín ēng tek-ko thuh hō͘ koân. Soāiⁿ-á tú tī thô͘-kha tō phah-sńg--khì ah.

Ài-bûn mâ-hoân ê m̄-nā chia--ê. Kî-tha ê soāiⁿ-á lóng ē-sái chheⁿ-chheⁿ tō ka loài, khǹg hō͘ kui-tui, tiong-ng khǹg tiān-thô pōng hō͘ n̂g. Ē-sái kin-kù thiⁿ-khì kap kè-siàu chhiâu-chhek chhái-siu ê sò͘-liōng. Kan-na thó͘-soāiⁿ-á chham ài-bûn it-tēng ài bán chāi-châng-n̂g. Lí nā ēng pōng--ê chia̍h--khí-lâi sī chha put-li-á chē. Chit-ê te̍k-sek chō-sêng ê éng-hióng ē-sái hun nn̄g hong-bīn lâi kóng. Tē-it hong-bīn sī tī ài-bûn thò tē-á ê sî-chūn, ài-bûn n̂g kah chi̍t-ê thêng-tō͘ tō ē tùi chhiū-téng lo̍k--lo̍h-lâi. Só͘-ì pau-soāiⁿ-á ê sî-chūn tì-thâu ê iân-sòaⁿ it-tēng ài ká hō͘ ân. Soāiⁿ-á lo̍k--lo̍h-lâi tē-á ê kham-chi̍t soāiⁿ-á ê tāng-liōng. Nā iân-sòaⁿ ká bô ân, soāiⁿ-á tùi soaⁿ-phiâⁿ-téng liàn--lo̍h-lâi choa̍t-tùi hāi-liáu-liáu. Tē-jī hong-bīn sī tī chhái-siu-kî. M̄-koán thàu-hong á-sī lo̍h-hō͘, kè-siàu sī hó á-sī bái, soāiⁿ-á n̂g--a tō ài bán. Iû-kî soāiⁿ-á tōa-chhut sī tī hioh-joa̍h, hong-thai tng chē. Ū chi̍t-táu hong-thai lâi, gún choân-ke chhēng hō͘-moa thàu-hō͘ bán soāiⁿ-á, hôe-têng beh kòe-kiô, khe-chúi í-keng khai-sí móa-kòe kiô-bīn. Gún lāu-pē sái-chhia ngē-chhiong. Góa chē tī chhia-tàu-téng oa̍h beh kiaⁿ--sí!

Saⁿ-put-gō͘-sî ē ū-lâng lâi chhéng-kàu gún lāu-pē chéng soāiⁿ-á ê pì-koat. I lóng ē kā lâng kóng chhian-bān m̄-thang chéng ài-bûn! Khang-khòe chin cha̍t-mo̍h. Chín i nî-hòe tōa ah. Gún saⁿ ê gín-á mā tōa-hàn chū-li̍p-ah. Chiàu-lí lâi kóng ē-sái thè-hiu lò͘. M̄-koh i m̄-kam soāiⁿ-á bô-lâng chiàu-kò͘, soaⁿ-phiâⁿ pha-hng, mā sī it-ti̍t leh choh-sit.

I siōng hoaⁿ-hí ê tāi-chì tō-sī lâng kóng i ê soāiⁿ-á hó-chia̍h, ē-sái gōa-siau Ji̍t-pún ê siâⁿ-sò͘ koân. Éng-kòe gún pē-bú khò ài-bûn chhī-ke, chi̍t-má ài-bûn sī in chū-ngó͘ kè-ta̍t ê tián-hiān.

讀hōo你聽:


文章屬作者個人意見,文責歸屬作者,本報提供意見交流平台,不代表本報立場。

相關新聞列表
生活食堂